قلعه بزی، شواهدی جدید از استقرارهای اواخر دوره پارینه سنگی میانی در حوضه زاینده رود، استان اصفهان

مجموعه غار و پناه گاه های قلعه بزی در جنوب غربی اصفهان، در حوضه رودخانه زاینده رود واقع شده و دارای بقایای مهمی از استقرارهای اواخر دوره پارینه سنگی میانی است که از سال 1382 هـ.ش. تاکنون مورد بررسی و پژوهش بوده است. در سال 1384 هیأتی به سرپرستی فریدون بیگلری کاوش هایی در این مکان ها انجام داد که شامل گمانه زنی در غار قلعه بزی 2 و پناه گاه قلعه بزی 3 و هم چنین انجام بررسی محدودی در منطقه بود. طی این کاوش ها مجموعه هایی از بقایای جانوری، دست تراش های سنگی، بقایای گیاهی، رسوب و نمونه های سال یابی برداشت شد. مجموعه دست تراش های سنگی قلعه بزی دارای ویژگی های فناوری و گونه شناسی صنعت موستری است که شباهت زیادی به موستری زاگرس دارد. ابزارها درصد بالایی از مجموعه دست تراش های سنگی را در بر می گیرند که شامل انواع خراشنده جانبی، خصوصاً خراشنده یک جانبی و هم چنین تیزه و کنگره دار-دندانه دار هستند. ویژگی منحصربه فرد صنعت پارینه سنگی میانی قلعه بزی، خصوصاً در پناه گاه قلعه بزی 3، وجود ابزارهای دورویه، شامل تیزه های برگی شکل و دیگر فرم های دارای تراش دورویه است که برای نخستین بار در صنایع پارینه سنگی میانی ایران گزارش شده است. بررسی ریز ساییدگی در لبه برخی از ابزارها دورویه و یک رویه نشان دهنده دسته گذاری و برش گوشت (قصابی) توسط این ابزارها است. بقایای جانوری در قلعه بزی 2 به خوبی حفظ شده اند و شامل سه گروه سُم داران بزرگ جثه (اسب سانان، گاو وحشی و کرگدن)، سُم داران میان جثه (گوزن و گراز) و سُم داران کوچک جثه (بز و میش وحشی، آهو) هستند. آثار شکستگی، سوختگی و اثر برش ابزار سنگی بر سطح این استخوان ها مدارک مشخصی از نقش انسان در انباشت این بقایای جانوری در قلعه بزی است. سال یابی نمونه های زغال از قلعه بزی 2 حاکی از استقرارهایی با قدمت بین 40 تا 50 هزار سال پیش (سال رادیو کربنی) در این مکان است. در مجموع تنوع و شمار قابل توجه بقایای جانوری شامل گونه های بزرگ جثه و میان جثه مانند اسب سانان، آهو و گوسفند سانان، تعداد بسیار اندک بقایای درندگان، لنزهای ضخیم خاکستر (در یک مورد نزدیک به 40 سانتی متر) و وجود بقایای تمامی مراحل تراش، تولید، استفاده و تعمیر ابزار سنگی در قلعه بزی 2، حاکی از استفاده از این غار به عنوان اردوگاهی فصلی در دوره پارینه سنگی میانی است که احتمالاً طی یک تا چند ماه از سال مورد استفاده بوده است.